Monument:Thorn:Kapel Onder De Linden

Kapel Onder De Linden

Afbeelding afkomstig van Plazilla

Externe links

Parochie Thorn Kerkgebouwen in Limburg Meertens Instituut bedevaart Stichting Kruisen en Kapellen Thorn Zien en Weten Wikimedia afbeeldingen Thorn en de ‘Kapel onder de Linden Rijksmonument nummer: 35513 Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

Kaart

Terug naar Monumenten

Algemeen - De Loretokapel is gelegen in het buitengebied van Thorn, op ongeveer een kilometer ten noordwesten van het stadje, niet ver van de hoofdverkeersroutes A2 en Napoleonsweg naar Venlo. De situering is niettemin geheel landelijk: temidden van akkers op een met grote lindebomen begroeide ruimte langs de Heerbaan, waaromheen enkele boerderijen staan. De toegangswegen (Heerbaan, de Boekenderweg, Sint-Annapad, Sanfort) waarover de bedevaarten naar de kapel trokken en trekken, kennen een bredere sacrale structuur door de aanwezigheid van diverse devotiekapellen (Hubertus-, Antonius-, Rochus-, Barbara-, Anna- en Nepomucenuskapel; echter geen staties). De omgeving rond de kapel is landschappelijk beschermd gebied.

- De Kapel onder de Linden is gesticht door Clara Elisabeth van Manderscheidt-Blankenheim, een adellijke kanunnikes van het stift Thorn. De Mariakapel (rijksmonument nr. 35513) is tussen 25 augustus 1673 en 8 september 1674 gebouwd onder leiding van de Roermondse bouwmeester Willem Boyens. Het gebouwtje is gesticht op een veldje tussen twee linden, de plaats waar, naar verluidt, indertijd voor de Thorner sacramentsprocessie ook het rustaltaar werd opgesteld. Tot 1769 heeft er een kluizenaar naast de kapel gewoond.

- Naast de kapel staat het 'Kapelhoes', de oude (1676) rectorswoning. Het was tot 1971 de woning van Sjang Corbey, landbouwer en part-time koster voor de kapel. Het functioneerde tevens als café voor de bedevaartgangers. Het wordt ook wel het kannunikhuis genoemd. Op de open ruimte tussen dit huis en de Heerbaan werden in het verleden bij de Mariafeesten de neringkramen opgesteld.

- In de Lambertuskapel van de Abdij- of St. Michaëlskerk van Thorn geven de door Max Weiss gemaakte glas-in-loodramen uit 1946 de doop van Christus door Johannes de Doper weer. Het raam in het abdissenkoor (direct boven de Lambertuskapel gelegen) is eveneens van Max Weiss. Het werd aangeboden door de dankbare parochianen bij het 60-jarig priesterfeest van pastoor G. Wouters op 20 april 1952. Op dit raam uit 1953 staat links onderaan het wapen van de familie van Manderscheidt-Blankenheim, met daaromheen de tekst: Clara Elisabeth van Manderscheidt-Blankenheim. Daarnaast staat het 'onjuiste wapen' van Thorn - drie torens - en het randschrift: 'kanunnikes te Thorn 23 juni 1640 - 7 april 1688'. Het raam geeft de ingebruikname van de Loret kapel weer, samen met het Mariabeeld en Kind met mantel en kroon, conform het beeld in de kapel zelf. Voorts ziet men een schare zieken de kapel bezoeken, met in hun midden Clara Elisabeth.

Kapelexterieur - De huidige kapel bestaat uit drie hoofdonderdelen: de oude kapel, een uitbreiding uit 1811 naar het westen toe en een 19e-eeuwse biechtkapel aan de noordzijde. De huidige toegang geschiedt via de biechtkapel; de deuren aan de straatzijde zijn gesloten. Tezamen heeft het geheel een oppervlakte van 21 x 9,5 meter. De oorspronkelijke kapel, een eenvoudig rechthoekig gebouw met zadeldak, is in vorm een replica van het huis van Nazareth in Loreto (Italië) en meet 12,60 x 6,70 m (het origineel meet 9, 5 x 4,1 m). Het is gebaseerd op opmetingen in 1673 van bouwmeester Boyens van de Loretokapel te Baarle-Nassau (en niet in Loreto zelf), alwaar het stift zelf ook bezittingen had.

- De kapel is in 1811 westwaarts uitgebreid met een hoger gedeelte, waarmee de maatvoering van de casa santa werd doorbroken. De vergrote kapel heeft sindsdien twee dakruiters en is voorzien van in hardsteen uitgevoerde ingangen en vensteromlijstingen. De sobere biechtkapel is verdeeld in een entreeruimte, een gebeds- annex kaarsenruimte en de sacristie.

- Restauraties, in opdracht van de Stichting Abdijkerk Thorn, werden door H.M.J. Palmen uit Sittard uitgevoerd in 1972,in 1984-1985 en 1992. Bij de laatste restauratie werden oude teksten op medaillons en wanden blootgelegd en is een kleuronderzoek verricht. Vanwege de kosten van restauratie en conservering en vanwege het behoud van het interieur, is de liturgische ruimte aangepast. Om de walm en de warmte van kaarsen te reguleren en ook tijdens missen geen hinder te hebben van degenen die alleen kaarsen willen opsteken zijn in 1992 de kaarsenstandaards naar de biechtkapel overgeplaatst. Daarin is tegelijk een glaswand aangebracht die als afscheiding tussen entree en kaarsenkapel fungeert. In de entreeruimte zijn een doopvont, de oude voet van de preekstoel van de Abdijkerk, een beeld van de H. Jozef en de devotionalia-tafel geplaatst. In de kaarsen- en devotiekapel is sindsdien ook een icoon van Maria opgehangen.

Kapelinterieur - Het oudste kapelgedeelte wordt gedomineerd door een schuinoplopend plafond (pseudogewelf) van stucco-reliëf waarin zes met olieverf beschilderde medaillons met voorstellingen van de oorspronkelijke Loretokapel en de mirakelen die daar plaatsvonden, alsmede zes geschilderde Mariasymbolen zijn aangebracht. Franciscanen uit het nabije Maaseik (B) hebben het uitgevoerd: pater Vicarius nam het stucco voor zijn rekening en broeder Cornelius deed de schilderingen en het verguldsel. Hun activiteit verklaart ook de afbeeldingen van Clara en Franciscus in het plafond.

- In de kapeluitbreiding is empirestucwerk aangebracht met zes schilderingen van de hand van V.D. Dambacher uit Roermond uit 1813. Het zijn uitbeeldingen van de vijf belangrijke Mariafeesten en een van de in 1811 uitgebreide kapel, waarbij de kapel in een vlak landschap is getekend terwijl vier processies de kapel benaderen.
- Achter het altaar staat een rijkgesneden barok altaarscherm, naar een vergelijkbare afscheiding in Loreto, van de hand van de Antwerpse meester G. Kerricx uit 1681 (2 x 7,60 m). Het scherm is voorzien van twee deurtjes en is in het midden verlaagd om bezoekers een beter zicht op het Mariabeeld te geven. Daar bevindt zich ook een betegelde haard, de Santo Camino, met op de haardkap een schildering van de H. Familie. Daarboven bevindt zich het Mariabeeld en een wapenschild van de stichteres. Een houten tabernakel is in de 20e eeuw verruild met een stalen exemplaar. Het oorspronkelijke altaar is in 1733 door een barok exemplaar, een geschenk van een kanunnikes, vervangen.
- Achter in de kapel is een koor ingebouwd dat rust op twee marmeren zuilen en voorzien is van een chronogram op de balustrade: 'CresCente aCCVrsV CresCebat forMa saCeLLI' ('Door de groei van de bedevaartgangers nam de kapel in omvang toe' [in 1811]). In 1983 werd op het koor een nieuw orgel geplaatst.

Beheer en eigendom - De stichtster zorgde in 1674 tevens voor een fundatie voor de aanstelling van een rector en voor de betaling van het onderhoud van de kapel zelf. Voor de rector werd naast de kapel een woning gebouwd. Twee kapelmeesters beheerden de bezittingen. Zij moesten hierover verantwoording afleggen aan de abdis van het stift Thorn en de rector van de kapel.

- In 1796 werd door de Fransen een beslag op de kerkelijke goederen gelegd. In 1803 is echter weer een kerkbestuur opgericht dat de goederen ging beheren. De kapel werd vervolgens op last van de abdis gekocht door kanunnik J.R. Broeckmeulen uit handen van de overheid. Na de dood van rector Broeckmeulen in 1822, kwam de kapel in bezit van de parochiekerk.

- Op 12 maart 1963 is de Stichting Abdijkerk Thorn opgericht, die de kerkelijke goederen van de abdijkerk ging beheren. In 1979 werden de statuten herzien en werd ook de kapel Onder de Linden daartoe gerekend. De parochie St. Michaël bleef evenwel eigenaar. De stichting heeft als doel het meehelpen aan het instandhouden, onderhouden, herstellen, verrijken van de kunstschatten en bezienswaardigheden.

Bronnen, noten en/of referenties:

Publicaties
PublicatieArtikel
Publicatie:Kapel onder de Linden Thorn
Kroetwes:Jaargang 22, nr. 01, augustus 2014Feest aan de kapel in Thorn Eerste H. Mis Henri Adams 28 maart 1937
Kroetwes:Jaargang 16, nr. 02, Mei 2008Een Thorns wonder? Clara Elisabeth van Manderscheid-Blankenheim en Marcus van Aviano
Kroetwes:Jaargang 15, nr. 02, Mei 2007Rond de “Kapel onder de Linden”, Thorn

Historische kaarten

Impressum 1777
Cartograaf Joseph-Jean-François graaf de Ferraris (1726-1814)
Kaart afkomstig van Koninklijke Bibliotheek van BelgiëImpressum 1811-1832
Sectie A, blad 01
Cartograaf Kadaster
Kaart afkomstig van Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel ErfgoedImpressum 1811-1832
Sectie A, blad 02
Cartograaf Kadaster
Kaart afkomstig van Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel ErfgoedImpressum 1828
Verzamelplan
Cartograaf Kadaster
Kaart afkomstig van Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel ErfgoedImpressum 1867
1867 - Gemeente Thorn
Cartograaf Jacob Kuyper (1821-1908)
Kaart afkomstig uit Gemeente Atlas Nederland 1868 aanwezig in atlas1868