Lezing: “Rechterlijke archieven in de 19de en 20ste eeuw”
Geschied- en heemkundige kring "Het Land van Thorn"Maandag
28-10-2019 20:00
Zaal “Aod Thoear”, Steegputstraat 4, te Thorn
door Jacques van Rensch
Beschrijving
Veel genealogen zijn vertrouwd met historisch onderzoek in archieven van schepenbanken.
Deze oud-rechterlijke archieven uit de tijd voor 1800 zijn vaak de belangrijkste bron voor de plaatselijke geschiedenis. Zij hielden zich bezig met de rechtspraak in strafzaken en civiele zaken, verder de zogenoemde vrijwillige rechtspraak (benoeming van voogden afhandeling van faillissementen etc.) en de registratie van onroerend goed.
Veel minder bekend en gebruikt zijn de rechterlijke archieven na 1800. Daar zijn verschillende redenen voor aan te geven. In de eerste plaats was de rechtspraak niet meer per plaats, maar per kanton of arrondissement georganiseerd. Verder was de registratie van onroerend goed door het notariaat en kadaster/hypotheekbewaarder overgenomen. Maar het is vooral de ontsluiting van deze archieven in lange series inventarisnummers met jaartallen en nummers die raadpleging omslachtig maakt.
Soms is ook de ordening zelf nog gebrekkig of zijn de archieven niet compleet. Bovendien wordt voor de ordening een eigen systematiek met eigen terminologie gebruikt. Kortom, het werkt wel, maar vaak krijgt de gebruiker het gevoel van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Ten slotte zijn er voor de archieven jonger dan 75-100 jaar beperkingen in de openbaarheid.
Al deze bezwaren schrikken potentiële gebruikers af. Dat is jammer, want deze archieven kunnen bijzonder interessant materiaal opleveren voor familiegeschiedenis en plaatselijke geschiedenis. In de lezing zal worden ingegaan op de gebruiksmogelijkheden, de belangrijkste procedures en de manier waarop die in de archiefvorming hun neerslag vinden. Verder komen aan de orde de taakgebieden van de rechtspraak (strafrecht, civiel recht, familierecht, faillissement, bijzondere registers), de eigen toegangen van het archief en soms ook onverwachte toegangen in vorm van perspublicaties.
De spreker zal ook enkele voorbeelden uit de omgeving van Thorn geven. Ten slotte worden ook nog enkele opmerkingen gemaakt over de niet-openbare archieven en de actuele relevantie daarvan.
Mr. dr. Th. J. van Rensch studeerde rechten in Nijmegen, werkte in Maastricht als archivaris en is sinds 2004 rijksarchivaris in Limburg. Hij is actief in verschillende historische verenigingen en stichtingen, (onder andere LGOG en voorzitter Schatkamer Sint Servaas) en publiceerde over (Limburgse) regionale geschiedenis, archieven, rechtsgeschiedenis en kunst- en kerkgeschiedenis. Hij promoveerde in 2015 op een proefschrift, getiteld
Licht op het zonneleven Gronsveld.
De lezing is gratis toegankelijk voor leden, niet-leden betalen € 2,00.